شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- با گسترش اینترنت و ظهور شبکه های اجتماعی فضا برای فعالیت رسانه های غیررسمی آماده شد و همین دست به دست شدن اخبار و مطالب در فضای مجازی باعث شد تا پدیده ای به نام «شهروندخبرنگار» زاده شود.

با گسترش اینترنت و ظهور شبکه های اجتماعی فضا برای فعالیت رسانه های غیررسمی آماده شد و همین دست به دست شدن اخبار و مطالب در فضای مجازی باعث شد تا پدیده ای به نام «شهروندخبرنگار» زاده شود. در رابطه با فعالیت شهروند خبرنگاران دو دیدگاه وجود دارد، یک دیدگاه معتقد است که ظهور شهروند خبرنگاران باعث خروج انحصار رسانه ای از دست عده ای معدود شده و عده ای دیگر هم معتقدند اخباری که اینگونه تولید شده و منتشر می شود زمینه را برای پخش دروغ و شایعه، به جای خبر، مساعد کرده و این موضوع باعث مشکلات جدی می شود.

دکترمحمد مهدی فرقانی استاد ارتباطات دانشگاه علامه در گفت و گو با خبرنگار سیناپرس در رابطه با این پدیده گفت: قطعا هر تکنولوژی جدید، بر تکنولوژی های نسل قبل خودش تاثیر گذاشته و شکل و ساختار آنها و حتی کاربرد و سیاستگذاری را در آن زمینه ها تغییر می دهد. جدای ظهور شهروند خبرنگاران با ظهور تلفن های هوشمند و فضای مجازی ما حتی شاهد توقف انتشار نسخه کاغذی تعداد زیادی از روزنامه ها و کاهش تیراژ روزنامه ها هم بودیم.

وی ادامه داد: از این رو می توان اینگونه پیش بینی کردکه شاید روزنامه نگاری مانند خیلی از مشاغلی که در گذشته دچار مشکل شدند، در آینده با مخاطرات مختلفی روبرو شود. در کشورهای پیشرفته در حال تربیت روزنامه نگار حرفه ای برای حضور و فعالیت در چنین فضایی هستند. این بدان معناست که امروزه وقتی صحبت از آموزش روزنامه نگار می کنیم بدان معنا نیست که فقط تکنیک تنظیم خبر یا نگارش گزارش مصاحبه و مقاله و امثال اینها را آموزش بدهیم.

این استاد ارتباطات تاکید کرد: بلکه ضمن این که این تکنیک ها را آموزش می دهیم، باید مباحث مسئولیت شناسی، تعهد اجتماعی، اخلاق حرفه ای، تعهد در قبال بشریت، شناخت اولویت های توسعه ای کشور و بحث های مختلفی را نیز به آنها آموزش دهیم تا به روزنامه نگار، بینش و آگاهی داده تا فرد بتواند در جریان کار حرفه ای، منافع انسانی را نیز مد نظر داشته و از آن پاسداری کند.

وی با اشاره به این موضوع که قرار نیست همه رسانه های سنتی و کلاسیک در برابر شبکه های اجتماعی و موبایلی میدان را خالی کنند گفت: شکل، شیوه، ساختار و حتی محتوای اطلاعاتی که در چنین فضایی تولید می شود، ابتدایی و غیر حرفه ای بوده و مخاطبان همیشه به رسانه های مرجع نیاز خواهند داشت تا بتوانند آنچه را از طریق این شبکه ها به دست آوردند، محک بزنند و دقت و صحت شان را ارزیابی کنند.

فرقانی تصریح کرد: بنابراین ممکن است شکل و ماهیت برخی از رسانه ها به اقتضای پیشرفت تکنولوژی تغییر کند، اما این بدان معنا نیست که ما دیگر چیزی به اسم رسانه به معنای نهادی اش نداشته باشیم. ما همچنان نهاد رسانه را خواهیم داشت، منتها با شکل و شمایل نوسازی شده که این رسانه ها طبعا به روزنامه نگار هم احتیاج خواهند داشت.

وی ادامه داد: ضمن اینکه یکی از ایرادهای اساسی فضای نوین پخش شایعه و غیرقابل اتکا بودن اخباری است که از سوی افراد به اصطلاح «شهروندخبرنگار» منتشر می شود. چنانکه مخاطب با حجم عظیمی از اخبار غیرواقعی روبرو می شود. ضمن اینکه، وجه مثبت آن هم این است که سانسور و کنترل و نظارتی در کار نیست و اطلاعات می توانند بازتر و آزادانه تر منتشر شوند؛ اما همانطور که اشاره کردم چون اخلاق حرفه ای بر آن حاکم نیست، از اصول روزنامه نگاری پیروی نمی کنند. صحت، دقت، امانتداری و شرافت حرفه ای، احترام به حریم خصوصی، عدم توهین، تهمت و افترا و هتک حرمت و امثال اینها که جزء اصول شناخته شده روزنامه نگاری حرفه ای است، به عنوان اصول روزنامه نگاری در فضای مجازی شناخته نمی شود.

فرقانی افزود: صد البته که شهروندی که پایبند و معتقد به این اصول باشد خیلی هم قابل اعتماد است اما کمتر کسی خودش را ملزم به پایبندی به این اصول می داند، مگر این که از نظر اخلاقی این قدر شرافتمند باشد که خودش را ملزم دانسته و پیام نادرست منتشر نکرده و به کسی توهین نکند، تهمت نزند، وارد حریم خصوصی کسی نشود و برایش پرونده سازی نکند. این در حالیست که در روزنامه نگاری حرفه ای پاسخ گویی وجود داشته و مسئولیت اجتماعی روزنامه نگار معیار عملکرد اوست.

گفتگو: هانیه حقیقی- سیناپرس