نقش و تأثیرگذاری رسانه‌ها اعم از رسانه‌های مکتوب، شفاهی، مجازی و ... در افراد و جامعه بر کسی پوشیده نیست، رشد و پویایی رسانه می‌تواند به عنوان معیار و شاخص توسعه یافتگی کشورها مطرح شود؛ بنابراین فراهم سازی زیرساخت‌های لازم برای توسعه کمی و کیفی رسانه بسیار حائز اهمیت است.
در تعریف رسانه باید گفت که هر پدیده‌ای که پیامی را منتقل کند می‌تواند به عنوان رسانه محسوب شود، رادیو، تلویزیون، مطبوعات ،کتاب، سینما و حتی اینترنت، رسانه هستند البته در این میان برخی نیز رسانه را اینگونه معنی کرده‌اند؛ «رسانه، موجود زنده‌ای است که پیامی را از یک پیام ساز بـه یک پیام گـیر (مخاطب) مـنتقل می‌کند.»
انواع رسانه
با توجه به گسترش فناوری در دنیا، هر روز شاهد گسترش روزافزون رسانه‌ها در کشور هستیم که در دسته‌بندی و گروه‌های گوناگونی قرار می‌گیرند.
رسانه‌ها به گروه‌های مختلفی دسته بندی می‌شوند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1- رسانه‌های نوشتاری مانند مطبوعات، کتاب و مجلات.
2- رسانه‌های شنیداری مانند مانند رادیو.
3- رسانه‌های دیداری مانند تلویزیون، سینما، اینترنت.
4- رسانه‌های ابزاری مانند مانند اعلامیه، بروشور، تابلوی اعلانات، کاتالوگ، پوستر، تراکت، پلاکارد، آرم، لوگو، فیلم‌های تبلیغی، فیلم کوتاه و بلند، سخنرانی، همایش و تئاتر.
5- رسانه‌های نهادی یا گروهی همچون روابط‌عمومی‌ها، شرکت‌های انتشاراتی، بنیادهای سینمایی
6- رسانه‌های فرانهادی همچون خبرگزاری‌ها، دفاتر روابط بین الملل، کارتل‌ها، بنگاه‌های سخن‌پراکنی و تراست‌های خبری، شرکت‌های چند ملیتی سازه، فیلم‌های سینمایی، شبکه‌های ماهواره‌ای.
جایگاه رسانه در توسعه کشورها
با توجه به گستردگی مفهوم توسعه، این مفهوم در شاخه‌های متعددی تقسیم بندی می‌شود که شامل توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی، توسعه اجتماعی، توسعه فرهنگی و غیره است که مجموع اینها شاخص‌های یک جامعه توسعه یافته را تشکیل می‌دهد.
بدون شک توسعه کیفی و کمی رسانه‌ها یکی از شاخص‌های توسعه یافتگی کشورها محسوب می‌شود.
طی سال‌های اخیر شاهد رشد رسانه‌های داخلی بوده‌ایم اما آیا این رشد، رشد کیفی نیز بوده است؟ پاسخگویی به این سوال جای تأمل دارد.
برای پاسخ گفتن به سؤال مزبور باید دید که آیا دولت شرایط و زمینه‌های رشد را برای رسانه‌های کشور به بخصوص رسانه‌های مکتوب به خوبی فراهم کرده است یا خیر.
طی سال گذشته شاهد کمبود و گرانی قیمت کاغذ بودیم که همین مسئله در نهایت موجب کاهش تیراژ و حتی در مواردی تعطیلی برخی مطبوعات و نشریات داخلی شد؛ البته این امر فقط به عنوان یکی از معضلات رسانه‌ها مطرح می‌شود.
تداوم معضلات و چالش‌ها، بدون شک بر عملکرد رسانه‌ها موثر خواهد بود و حتی موجب می‌شود رشد رسانه‌های داخلی سیری نزولی داشته باشد.
اکنون که در آستانه ورود به دولت یازدهم هستیم باید دید که رئیس جمهور منتخب درباره رسانه‌ها چه دیدگاهی دارد.
حجت الاسلام حسن روحانی در نشست هم اندیشی مدیران رسانه‌های داخلی که چندی پیش در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار شد، در این باره اظهار داشت: رسانه‌ها در طول انتخابات زمینه را برای انتخاباتی سزاوار و متناسب با شأن ملت بزرگ ایران فراهم کردند و بعد از انتخابات نیز رسالت خود را ایفا می‌کنند.
رئیس جمهور منتخب با بیان اینکه بنای دولت جدید این است که ارتباط رسانه‌ها با دولت دوسویه شود، افزود: به عبارت دیگر رسانه‌ها برای پیشبرد اهداف مدنظر مردم، نظام و دولت به دولت کمک کنند و از طرفی دیدگاه‌ها و انتظارات مردم را به دولت منعکس کنند.
وی در ادامه نقد منصفانه را از وظایف رسانه‌ها عنوان کرد و بیان داشت: مردم انتظارات بر حق و نظرات قابل ملاحظه‌ای دارند که انعکاس انتظارات و مشکلات مردم و همچنین نقد دلسوزانه از وظایف رسانه‌ها است.
حال باید دید که فعالان عرصه رسانه و مدیران مسئول روزنامه‌ها و خبرگزای‌ها چه انتظاری از دولت یازدهم دارند؛ دراین خصوص به سراغ برخی از اصحاب رسانه رفتیم.
با تندروی‌های حزبی مطبوعات برخورد شود
محمد ودود حیدری، مدیرمسئول روزنامه جوان با تأکید بر ضرورت برخورد با تندروی‌های حزبی برخی مطبوعات در دولت یازدهم، گفت: در دولت جدید باید در راستای شخصیت‌بخشی به مطبوعات گام مؤثری برداشته شود.
وی ادامه داد: دولت یازدهم حتماً باید مدل و راهکار مناسبی را برای رفع معضل گرانی و کمبود کاغذ برای مطبوعات کشور ارائه دهد.
مدیر مسئول روزنامه جوان یادآور شد: دولت جدید حتماً باید در حوزه اعتدال و عقلانیت در حوزه مطبوعاتی به مطبوعاتی که عقلانی هستند، به دنبال رفع مشکلات مردم هستند و همچنین دل در گرو نظام اسلامی دارند، توجه ویژه‌ای داشته باشد.
ودود حیدری بیان داشت: در دولت جدید باید با تندروی‌های حزبی و بدون سودی که برخی از مطبوعات دارند برخورد شود چراکه نمی‌شود شعار اعتدال و عقلانیت را سر داد و در عین حال در کنار آن از روش‌های ساختار شکنانه حمایت کرد.
دولت یازدهم مانع حذف رسانه و مطبوعات از سبد هزینه‌های خانوار شود
سعید تقی‌پور، رئیس شورای سردبیری روزنامه جهان اقتصاد با بیان اینکه چالش‌ها و محدودیت‌های اقتصادی موجب حذف مطبوعات از سبد هزینه‌های خانوار می‌شود، گفت: دولت یازدهم باید از ورود چنین آسیب‌هایی بر پیکر مطبوعات جلوگیری کند.
وی ادامه داد: با آغاز فعالیت دولت جدید و حاکم شدن سیاست‌های آن از جمله اعتدال در کشور می‌توان گفت که در این زمان باید چاره‌اندیشی شود که مطبوعات کشور دیگر نیازی به دریافت یارانه نداشته باشند..
این فعال عرصه رسانه اضافه کرد: هم‌اکنون در شرایط رکود اقتصادی به سر می‌بریم و با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنیم بدون شک اولین کالایی که از سبد هزینه‌های خانوار حذف می‌شود محصولات فرهنگی و رسانهای است.
به گفته وی، قطعاً ادامه‌دار بودن روند حذف مطبوعات و رسانه‌ها از سبد هزینه‌های خانوار، در ابتدای امر شاید به عنوان یک معضل به نظر نرسد اما در طولانی مدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری را بر جامعه تحمیل می‌کند.
رئیس شورای سردبیری روزنامه جهان اقتصاد، بیان داشت: دولت یازدهم باید جلوی آسیب و تعطیلی رسانه‌ها را از این محل بگیرد.
دولت جدید اشتباهات دولت‌های قبلی در برخورد با رسانه‌ها را تکرار نکند
علی لاریجانی، دبیر انجمن صنفی خبرنگاران، تحقق وعده مسکن خبرنگاران را یکی از مطالبات رسانه‌ها از دولت یازدهم عنوان کرد و گفت: دولت جدید باید خطاهای دولت‌های قبلی در برخورد با رسانه‌ها را مدنظر قرار دهد و از تکرار این خطاها پرهیز کند.
وی افزود: پشتوانه اصلی برنامه‌های دولت، حضور مردم و حمایتهای بیدریغ آنان از دولتمردان است. حضرت امام خمینی (رحمهالله) همواره در سخنان خود، به حضور جدی تأکید داشتند و صاحبان اصلی این کشور و انقلاب را، مردم میدانستند.
ایشان در یکی از سخنرانیهای خود فرمودند: «این ملت است که آمد و شما را از این همه گرفتاریها بیرون آورد و با رأی خودش، مجلس درست کرد و جمهوری اسلامی را تنفیذ کرد و رئیس جمهور درست کرد و آنها هم دولت درست کردند. همه چیزهایی که ما داریم، از این مردم است... تا این مردم را دارید، خوف این که بتوانند به شما آسیب برسانند، هیچ نداشته باشید».
لاریجانی با بیان اینکه اولین خواسته رسانه‌ها، پایبندی رئیس جمهور به شعار‌هایی است که داده است، بیان داشت: محدودیت‌های اقتصادی را به عنوان دیگر معضل رسانه‌ها عنوان کرد.
رئیس مجلس شورای اسلامی بیان داشت: دولت باید تلاش کند که رسانه‌های کشور را با فعالیت‌های اقتصادی سالم آشنا و از وابستگی رسانه‌ها به دولت جلوگیری کند.
لاریجانی از دولت جدید درخواست کرد که 6 خواسته خبرنگاران و روزنامه نگاران را با اولویت در برنامه کاری خود قرار دهند و خاطرنشان کرد: تحقق وعده مسکن خبرنگاران که وعده آن در دولت دهم داده شد و هنوز اجرایی نشده، اجرای آیین نامه قانونی مشاغل سخت و زیان آور برای صنف خبرنگاران، معافیت مالی خبرنگاران، حمایت حقوقی از خبرنگاران، اعطای وام های قرض الحسنه برای خبرنگاران و منزلت بخشی به شغل خبرنگاری در جامعه و خصوصا در نزد مسئولان از جمله این خواسته‌ها است.
نظام جامع رسانهای به تصویب برسد/ضرورت شفاف‌سازی قانون مالیات بر مطبوعاتی
بیژن مقدم، مدیر مسئول روزنامه جام‌جم با تأکید بر ضرورت به تصویب رسیدن نظام جامع رسانهای در دولت یازدهم، گفت: لازم است که برخی قوانین مطبوعات از جمله قانون پرداخت مالیات در دولت جدید شفاف شود.
وی ابراز داشت: دولت باید از اهرم‌های قانونی در اختیار خود مانند شکایت‌ها و پیگیری‌های حقوقی در مقابله با مطبوعات کمتر استفاد کند چرا که این گونه موارد در نهایت موجب می‌شود کارکرد صمیمی رسانه و مطبوعات با دولت دچار خدشه شود.
مقدم با تأکید بر ساماندهی نظام جامع رسانهای در دولت یازدهم، اضافه کرد: البته حدود 5سال درباره این مسئله بحث و بررسی صورت گرفت اما در نهایت به مجلس شورای اسلامی راه نیافت و به سرانجام نرسید.
به گفته وی، بدون شک در پی به تصویب رسیدن نظام جامع رسانهای بسیاری از معضلات و مشکلات مطبوعات مرتفع می‌شود.
این فعال عرصه رسانه با بیان اینکه کاغذ اصلی‌ترین ماده‌ای است که مورد مصرف روزنامه‌ها است، اضافه کرد: نوسانات ارزی در کنار تحریم‌ها و افزایش قیمت کاغذ مطبوعات را با چالش عظیمی روبرو کرد به همین جهت لازم است که دولت یازدهم تدابیر ویژه‌ای را برای برطرف کردن مشکلات اقتصادی مطبوعات اتخاذ کند.
دولت یازدهم نسبت به نقد منصفانه رسانه‌ها صبوری کند
کاظم انبارلویی سردبیر روزنامه رسالت گفت: از دولت یازدهم انتظار می‌رود که در رابطه با رسانه‌هایی که نسبت به دولت و نظام نقد منصفانه دارند، صبوری داشته باشد.
وی ادامه داد: از دولت یازدهم در خواست داریم که در ارتباط با رسانه‌های دسته اول صبوری داشته باشند و به انتقادات آنان توجه کند چرا که انتقاد آنان معطوف به اصلاح است.
وی بیان داشت: در این میان لازم است دولت جدید با آن دسته از رسانه‌هایی که در جنگ نرم برعلیه نظام مشارکت دارند، مرز بندی ایجاد کند و به لحاظ حقوقی چنانچه تهمتی به نظام وارد می‌کنند، برخورد حقوقی اعمال کند.
این فعال عرصه رسانه از ابتدا کاغذ برای مطبوعات به عنوان کالایی اساسی مطرح می‌شد و به منظور تأمین آسان آن نرخ ارز مرجع به آن تخصیص داده می‌شد در این میان لازم است دولت جدید در این‌باره تدابیر مناسبی را اتخاذ کند.
سردبیر روزنامه رسالت با بیان اینکه هم‌اکنون این معادله برهم خورده است، ابراز داشت: این حق دولت است که رسانه در چارچوب‌های حقوقی فعالیت کند و البته حق رسانه است که بتواند آزادانه نقد خود را مطرح کند.
توسعه کرسی‌های آزاد اندیشی برای تقویت بنیان‌های فکری و فرهنگی جامعه
حجت‌الاسلام سید مهدی تقوی، مدیر عامل خبرگزاری ایکنا گفت: از دولت یازدهم انتظار می‌رود که کرسی‌های آزاد اندیشی را به یک فضا و چارچوب خاصی هدایت کند و برای گسترش و توسعه آن به منظور تقویت بنیان‌های فکری و فرهنگی جامعه تلاش کند.
وی ادامه داد: در یک دوره‌ای ما شاهد چاپ روز‌نامه‌های زنجیره‌ای در کشور بودیم که به بهانه اعتدال و تکثرگرایی یک‌صدا دروغ‌ها را با هم فریاد می‌زدند و در این میان صدای بقیه روزنامه‌ها شنیده نمی‌شد.
حجت‌الاسلام تقوی بیان داشت: به همین جهت باید بنیان‌های فکری و فرهنگی جامعه در دولت یازدهم تقویت شود تا تعادل در جامعه برقرار شود.
وی با بیان اینکه جایگاه اصلی عرصه گفتمان‌های مفید و سازنده در یک فضای کاملاً علمی است، ادامه داد: این فضا باید دارای چارچوب و مخاطب مشخص باشد.
حجت‌الاسلام تقوی با ابراز امیدواری بر اینکه عرصه گفتمان‌های آزاد اندیشی در دولت یازدهم احیا شود، افزود: چنانچه این مهم تحقق یابد بدون شک شاهد تقویت بنیان‌های فکری و فرهنگی جامعه حتی در صورت وجود دیدگاه‌‌های مخالف، خواهیم شد.
مدیرعامل خبرگزاری ایکنا خاطرنشان کرد: بر همین اساس از دولت یازدهم انتظار می‌رود که کرسی‌های آزاد اندیشی را به یک فضا و چارچوب خاصی هدایت کند و در نهایت در جهت گسترش و توسعه آن برای تقویت بنیان‌های فکری و فرهنگی جامعه تلاش کند.
ضرورت رفع تبعیض دولت یازدهم میان رسانه‌های داخلی
حسین عبدالهی، مدیرمسئول روزنامه آرمان با تأکید بر رفع تبعیض دولت یازدهم میان رسانه‌های داخلی، گفت: هم‌اکنون شاهد تبعیض در تخصیص یارانه‌ها به مطبوعات هستیم.
وی بیان داشت: مسئله‌ای که دولت یازدهم در مواجهه با رسانه‌ها باید دنبال کند این است که دولت یازدهم باید در جهت رفع تبعیض به رسانه‌ها حرکت مؤثری را آغاز کند.
به گفته وی؛ هم‌اکنون در تخصیص یارانه به نشریات و مطبوعات شاهد اعمال تبعیض دولت هستیم.
عبداللهی افزود: نباید به مطبوعات و بطور کلی رسانه‌های کشور نگرش جناحی صورت گیرد این امر در نهایت موجب می‌شود ضریب نفوذ رسانه‌های کشور در منطقه و جهان همچنان کاهش یابد.
مدیر مسئول روزنامه آرمان اضافه کرد: با توجه به اینکه دولت یازدهم اصل را بر شفافیت و اعتدال بنا کرده است، بنابراین چنانچه شفافیت سر لوحه کار قرار گیرد شاخص‌ها نیز شفاف و معین خواهد بود و براساس شاخص‌های مشخص به رسانه‌ها نگاه می‌شود و در نهایت فعالیت آنها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
عبداللهی با بیان اینکه هم‌اکنون اعتماد میان دولت و رسانه و بالعکس کمی خدشه‌دار شده است، افزود: عدم راهیابی برخی از مطبوعات و رسانه‌ها در کنفرانس‌های خبری و نشست‌های مربوط به هیئت دولت حاکی از این مسئله است.
این فعال عرصه رسانه یادآور شد: تا زمانیکه این اعتماد برقرار نشود، مطبوعات دولت را بر اینکه نگاه سیاسی دارد متهم می‌کنند و دولت نیز رسانه‌ها و مطبوعات را بر اینکه نگرشی تخریب دارند محکوم می‌کند.
رفع کمبودهای رسانهای در اولویت نخست برنامه‌های دولت جدید قرار گیرد
مجید امرایی، مدیر سرای روزنامه‌نگاران گفت: دولت یازدهم باید توجه ویژه‌ای به نارسایی و کمبودهای رسانهای داشته باشد و رفع این محدودیت‌ها را در اولویت اول برنامه‌های خود قرار دهد.
وی افزود: مطالبه در اصل یک فرآیند دوسویه است، هیچ کسی نمی‌تواند حقوق طرف مقابل را نادیده بگیرد و در عوض انتظار احقاق حقوق خود را داشته باشد.
مدیر سرای روزنامه‌نگاران با بیان اینکه برای رسیدن به تعادل باید حقوق طرفین به درستی برآورده شود، ادامه داد: مطبوعات زبان گویا و رسای جامعه هستند که رکن حرکتی خود را باید بر اخلاق‌مداری بنا کنند.
امرایی ابراز داشت: برای رسیدن به نقطه آرمانی و امید بخش تنها مسیر صحیح می‌تواند پیشروی در مسیر تعامل و تعادل باشد.
مدیر سرای روزنامه‌نگاران افزود: در عموم رسانه‌ها سازمان و مجموعه‌ها همه انتظار خود را از دولت می‌گویند این در شرایطی است که دولت نیز از مجموعه‌ها و نهادها انتظارات متقابل دارد؛ این انتظارات باید به صورت متقابل برآورده شود.
وی بیان داشت: مطبوعات کشور هم‌اکنون از نظر تعدد، تنوع و گستردگی در شرایط مطلوبی به سر می‌برند و در حوزه رسانه‌های مکتوب، دیداری و شنیداری در وضعیت مطلوبی قرار دارند ام از حیث سطح کیفی هنوز با نقطه آرمانی فاصله زیادی دارند.
امرایی بیان داشت: مطبوعات می‌توانند به عنوان بازوهای کمکی دولت باشند، برهمین اساس می‌توان گفت، دولتی که به مطبوعات و نیازهای آن توجه نکند مسیر رو به رشد را ناقص طی می‌کند.
وی با بیان اینکه جامعه رو به رشد جامعه‌ای است که دارای رسانه‌های مترقی باشد، یادآور شد: دولت یازدهم باید توجه ویژه‌ای به نارسایی‌ها و کمبودهای رسانهای داشته باشد و رفع این محدودیت‌ها را به عنوان اولویت اول برنامه‌های خود قرار دهد.
بنابراین باید گفت که رسانه و دولت در قابل یکدیگر حق و حقوق ویژه‌ای دارند که هر یک می‌بایست در جهت احقاق حقوق دیگری از هیچگونه کوششی دریغ نکند.
مقالات
فراخوان دومین اجلاس ملی مدیران روابط‌عمومی
۷ اصل حمایتی در روابط
برنامه‌های انجمن متخصصان روابط‌عمومی به مناسبت روز روابط‌عمومی
فناوری، پایان شکست فتوشاپ
ما دقیقاً چه‌کاره‌ایم؟
روابط‌عمومی از حقوق بشر تا بخش کشاورزی