شارا- همانطور که قرن بیستم زودتر از تقویم، در سال 1876، با اختراع تلفن توسط گراهام‌بل آغاز شد؛ قرن بیست و یکم نیز در واقع با انقلاب دیجیتال و اینترنت در دهه 1990، از راه رسید. جهان رسانه‌ها در این دهه بیش از سه دهه قبل از آن متحول شده است و اطلاع و خبررسانی را به ضرورتی غیر قابل انکار برای زندگی در جوامع مدرن تبدیل کرده است. دهه 1990، آغاز دوران جدیدی در رقابت بین شبکه‌های چند رسانه‌ای محسوب می‌شود. در این دهه، اینترنت و خدمات ارائه شده توسط آن، به سرعت گسترش یافته است ولی با این حال به طور قطع می‌توان گفت که اینترنت سال‌های 2000 نسبت به دهه قبل از آن مانند سینمای رنگی نسبت به سینمای صامت اوایل قرن بیستم خواهد بود.

بعد از روزنامه‌ها و کتاب‌ها، اکنون رادیوها و تلویزیون‌ها نیز از شبکه اینترنت برای پخش پیام‌ها و برنامه‌های خود استفاده می‌کنند. در اوایل 1999، بیش از دو هزار ایستگاه رادیوئی و پنجاه (1) شبکه تلویزیونی از طریق اینترنت برنامه پخش می‌کردند و پیش‌بینی می‌شود با توجه به این که امروز تقریباً هر کسی می‌تواند شبکه تلویزیونی خاص خود را در اینترنت داشته باشد در سال‌های آینده سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف به تأسیس شبکه تلویزیونی اقدام کنند.

در قرن جدید، تصویر، صوت و نوشته دیجیتالی شده است و شبکه جهانی اینترنت با امکانات فوق‌العاده‌ای که از لحاظ ظرفیت اطلاعاتی و جستجوی اطلاعات و اخبار در اختیار دارد، خبر و توزیع آن و همچنین حرفه خبرنگاری و آموزش آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. شبکه جهانی که از اتحاد سه فناوری دیجیتال- فیبراپتیک و تغییر و تبدیل سرعت انتقال به وجود آمده است، هم چند رسانه‌ای و هم تعاملی است و لذا امروزه آشنائی خبرنگاران با خبرنگاری جدید و فنون و روش‌های برخاسته از فناوری‌های نوین اطلاع‌رسانی یک ضرورت محسوب می‌شود.

انفجار اطلاعات و ارتباطات هنوز مراحل آغازین خود را می‌گذراند و این در حالی است که طی دو دهه گذشته به ویژه در سال‌های اخیر، دستاوردهای قابل توجهی در این زمینه حاصل شده است که جوانب مختلف زندگی بشر را به سمت تحولاتی که حتی از تغییرات ناشی از صنعت چاپ نیز بسیار فراتر و عمیق‌تر است، پیش می‌برد⁽²⁾. امروز، همه جا از فناوری‌های اطلاعاتی، عصر دیجیتال، عصر رایانه، عصر ماهواره و عصر الکترونیک یا رسانه‌های الکترونیک سخن گفته می‌شود.

World wide web یا شبکه گسترده جهانی، با این که عمر نسبتاً کوتاهی دارد، در حال حاضر همه رسانه‌ها را تحت تأثیر خود قرار داده است و روزی نیست که ما سخن بزرگراه‌های اطلاعاتی چه بر سر رسانه‌ها خواهد آمد؟ آینده خبرنگاران و روزنامه‌نگاران چه خواهد بود؟ ویژگی‌ها و امکانات اینترنت، این ابر رسانه، چیست؟ و چه تغییراتی در روش کار خبرنگاران و تهیه و توزیع‌کنندگان خبر ایجاد کرده است؟ در این مقاله سعی خواهیم کرد با تشریح و تحلیل وضعیت و تحولات جدید، تا حدی به این سؤالات پاسخ دهیم.

چند سال پیش پژوهشگران sony تحقیقی را انجام دادند تا اخباری را که یک فرد (با حافظه متوسط و سطح معلومات متوسط در حافظه خود نگه می‌دارد نسبت به نوع رسانه معلوم کنند.⁽³⁾ طبق این تحقیق، اخباری که حافظه مخاطبان باقی می‌ماند از طریق رادیو 18 درصد، از طریق روزنامه 19 درصد و از طریق تلویزیون 52 درصد است. اما اگر دیدن و شنیدن خبر با یکی از فعالیت‌های فکری و فیزیکی مرتبط نیز همراه باشد این رقم به 75 درصد خواهد رسید. این در حالی است که در کار با رایانه باید عملیات متعددی را مانند ایجاد ارتباط، باز کردن CDRom، دیدن و شنیدن، انتخاب موضوع‌ها و استفاده از پیوندها در ابر متن و غیره انجام داد.

اینترنت از پدیده‌هایی است که خیلی زود جای خود را در زندگی امروز بشر باز کرده و شرایطی را به وجود آورده است که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان بدون بهره‌گیری از این منبع اطلاعاتی نمی‌توان به تحصیل، پژوهش، تجارت و خلاصه انجام کارهای روزمره زندگی پرداخت⁽⁴⁾ پس ابتدا ببینیم که ویژگی‌های این شبکه یا شبکه‌ها چیست؟

اینترنت قبل از هر چیز یک منبع عظیم اطلاع‌رسانی است. Google که یکی از موتورهای جستجو در اینترنت است، اخیراً اطلاع داد که توانائی ارائه بیش از سه میلیارد سند و مدرک را در شبکه اینترنت پیدا کرده است.

اینترنت وسیله‌ای است تعاملی که هم زمان در همه جا حضور دارد. اینترنت دهکده یا کتابخانه‌ای جهانی است که در دسترس همگان قرار دارد. هر کس تجربه‌ای در این زمینه داشته باشد می‌داند که با اینترنت ظرف چند ثانیه (فرصت یک کلیک کردن) می‌توان از رم به سنگاپور، از کتابخانه ملی فرانسه به بورس توکیو و از روزنامه تایمر لندن به دانشگاه مونترال سفر کرد.

از طریق اینترنت می‌توان به رادیوی محلی همه کشورهای جهان از کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین و یا از فقیرترین تا ثروتمندترین آن‌ها گوش داد و از اخبار و برنامه‌های آن‌ها استفاده کرد. از طریق اینترنت می‌توان تصاویر خبری آخرین رویدادها و خبرهای روز از سایت CNN یا سایت‌های دیگر دریافت کرد. منابع خبری و اطلاع‌رسانی بی‌شماری را در اسرع وقت به دست آورد و با بهره‌گیری از امکانات تعاملی و تبادل پیام‌های الکترونیکی در گفتگوهای چند جانبه در مورد موضوع‌های مختلف به مشارکت پرداخت و بالاخره در فرصت کوتاهی از همه چیز مطلع شد.

وب مدلی برای یک رسانه جهانی

در مجموع، وب مدلی برای یک رسانه جهانی است که به سرعت در حال توسعه است و تا حدی می‌تواند جای رسانه‌های خبری دیگر را بگیرد. این تحولی است که حداقل از سال 1994 با آن روبه‌رو بوده‌ایم. خبرنگاران دهه 1970، زمانی را که اطاق‌های خبر مملو از ماشین‌های تحریر بودند و واحدهای خبری رسانه‌ها صفحات بسیار زیادی از تلکس‌های آژانس‌های خبری را بر روی هم انباشته می‌کردند، به یاد دارند. در آن زمان، فقط درصد کمی از این تلکس‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت و در واقع تقریباً تمام اخبار و گزارش‌های عمیق و طولانی از وقایع مناطق مختلف کنار گذاشته می‌شدند تا جایی برای اخبار کوتاه و سطحی باز شود. البته رسانه‌ها نمی‌توانند به همه اخبار آن هم به طور عمیق و طولانی بپردازند زیرا مشکل محدودیت فضا (برای رسانه‌های مکتوب) و زمان (برای رادیو و تلویزیون) وجود دارد اما در اینترنت این محدودیت‌ها وجود ندارد و وب یا ابرمتن (Hypertext) هیچ محدودیتی برای پرداختن به یک موضوع خبری و مستند کردن آن ندارند.

در دنیای رایانه، واژه‌ای به نام text یا متن مورد استفاده قرار می‌گیرد که همان معنی مرسوم خود را دارد؛ اما واژه دیگری نیز به نام «ابر متن» یا «Hypertext» وجود دارد. تفاوت ابر متن با متن در این است که ابر متن چند بعدی است، یعنی خواندن آن لزوماً نباید از ابتدا به انتها صورت گیرد، بلکه هر نقطه‌ای از آن که مورد تمایل کاربر باشد می‌تواند انتخاب و خوانده شود.⁽⁵⁾

وقتی بحرانی در کشوری به وجود می‌آید می‌توان خبرها را در سایت وب به مدارک و اسناد (کامل‌کننده) مختلفی مانند متون رسمی، خبرهای اقتصادی، فرهنگی و غیره و همچنین متون قبلی که تاریخچه بحران و ریشه‌های آن را بررسی می‌کند، پیوند (link) داد و مرتبط کرد. بدین ترتیب خبرها می‌توانند کامل‌تر شده و عمق بیشتری پیدا کنند. در حالی که این کار در رسانه‌های دیگر، به دلایل ذکر شده امکان ندارد. برای مثال، وقتی در ماه نوامبر 1997 یکی از اعضای سازمان سیا به جرم جاسوسی برای روس‌ها دستگیر شد. سایت اینترنتی واشنگتن پست در اخبار خود پیوندی به مقاله هجده صفحه‌ای ایجاد کرد⁽⁶⁾ و ماجرای کشف و دستگیری مأمور سازمان سیا را تشریح و تحلیل کرد. بدین ترتیب، خبر دستگیری مأمور امریکایی سازمان سیا به نام Nicholson با یک مقاله هجده صفحه‌ای، و از طریق پیوند به اخبار و مقالات قبلی، اطلاعات کاملی را در اختیار مخاطبان خود قرار داد.

خبرنگار و خبرنگاری جدید در عصر انقلاب دیجیتال

امروزه خبرنگار از طریق اینترنت امکان دسترسی به منابع بی‌شمار و عظیمی را پیدا کرده است که در طول تاریخ این حرفه بی‌سابقه بوده است. امکانات فوق‌العاده‌ای که اینترنت در اختیار حرفه خبرنگاری قرار می‌دهد موجب شده است که حداقل از اواسط دهه 1990، این حرفه تحت تأثیر آن قرار بگیرد. برای مثال در ماه اوت 1997، روزنامه Mercury San Jose که یک رسانه محلی کالیفرنیایی است موفق شد سازمان سیا را محکوم کند⁽⁷⁾. این رسانه در تحقیق و گزارش خود به این نتیجه رسیده بود که دلیل توزیع و مصرف رو به افزایش مواد مخدر در یکی از محله‌های سیاه پوستان لس‌آنجلس، قاچاقچیان نیکاراگوئه‌ای وابسته به ارتش مبارزان هستند که از طرف سازمان سیا حمایت می‌شوند. در بررسی این ماجرا «Gary Webb» خبرنگار این رسانه تا سال 1980 به عقب برگشت تا به این نکته برسد که در این دوران، پناهندگان نیکاراگوئه‌ای برای کمک مالی به مخالفان با حمایت واشنگتن از قاچاق و توزیع مواد مخدر استفاده می‌کرده‌اند و کلیه فعالیت‌های قاچاقچیان زیر نظر و حمایت سازمان سیا انجام می‌گرفته است. گزارش این رسانه و خبرنگار آن، از جانب رسانه‌هایی مانند واشنگتن پست و لس‌آنجلس تایمز مورد تردید قرار گرفت اما در این زمان رسانه محلی کالیفرنیایی مورد بحث تنها به انتشار خبر و گزارش در سایت اینترنتی خود اکتفا نکرد و پیوندهای زیادی را درباره این موضوع (مانند گزارش پلیس و جزئیات شهادت‌ها) ایجاد کرد و در مورد هر ادعائی مدرک و سندی را به آن پیوند داد که مستقیماً در اینترنت قابل رؤیت بود.

این گزارش علاوه بر پرده‌برداری از ماجرا و محکوم کردن سازمان سیا انعکاس اجتماعی غیر قابل پیش‌بینی‌ای را در میان سیاه پوستان لس‌آنجلس موجب شد. از این زمان به بعد توجه و علاقه سیاه‌پوستان به اینترنت افزایش یافت و آنان رسانه‌ی جدیدی را کشف کردند که امکان دسترسی به اطلاعات و خبرهایی را که تا قبل از آن نمی‌توانستند به همه آن‌ها همزمان (در یک رسانه) دسترسی داشته باشند فراهم می‌آورد. نکته قابل توجه دیگر در این ماجرا این است که رسانه محلی san jos به کمک اینترنت از اهمیت و وزن برابری برای رسانه‌های پراهمیت‌تر مانند نیویورک تایمز برخوردار شد.

تکثر منابع خبری

با اینترنت بیش از پیش شاهد افزایش منابع اطلاع‌رسانی و خبری هستیم. در طول دهه گذشته بارها شنیده‌ایم که تحولات ایجاد شده از طریق اینترنت یا بزرگراه اطلاع‌رسانی احتمالاً بیش از تحولات پدید آمده بر اثر اختراع چاپ و چاپخانه است. قبل از چاپ و چاپخانه، توزیع خبر از طریق یک شخص به شخص دیگر انجام می‌گرفت و با اختراع چاپ و چاپخانه و همینطور رادیو و تلویزیون، خبر از طریق رسانه‌ها به یک گروه یا جمع انتقال پیدا می‌کرد اما اکنون با اینترنت، خبر از افراد و گروه‌ها به افراد و گروه‌های دیگر منتقل می‌شود و در واقع ما شاهد پایان دوران انحصار خبررسانی هستیم.

امروزه بازیگران وقایع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و غیره می‌توانند از طریق اینترنت، خبرها و دیدگاه‌های خود را مستقیماً و بدون آن که الزامی به استفاده از رسانه‌ها و فیلترهای خبری آنان داشته باشند در میان مخاطبان پخش یا منتشر کنند. امروزه تمام سازمان‌ها، فعالیت‌های مردمی، احزاب سیاسی، شرکت‌ها و حتی اشخاص مختلف می‌توانند سایتی را به انتشار خبرها و دیدگاه‌های خود در جهان اختصاص دهند. این پدیده، واکنش به رقابت جدیدی را در مقابل حرفه خبرنگاری به وجود آورده است.

از این پس خبرنگاران و دبیران خبر باید با دقت بیشتری به تنظیم اخبار بپردازند زیرا امروزه اکثر منابع خبری در شبکه اینترنت مستقیماً قابل دسترسی هستند. خبرنگار دیگر نمی‌تواند به خود اجازه دهد که نام نخست‌وزیری را خوب نداند و یا خوب تلفظ نکند، مسئله‌ای که تا به حال کمتر مورد توجه قرار می‌گرفت.

شایعه‌سازی، سوء استفاده و اینترنت

ما مدت‌ها شاهد این مسئله بوده‌ایم که اینترنت می‌تواند به بزرگ‌ترین وسیله شایعه‌سازی تبدیل شود. خبرهایی مانند خرید واتیکان به وسیله بیل‌گیتس (Bill Gates) یا خبرهای مربوط به ویروس‌های رایانه‌ای و غیره شایعاتی هستند که از طریق اینترنت منتشر شده‌اند. اینترنت یا شبکه شبکه‌ها می‌تواند محل عبور هر نوع خبر غیرواقعی و دروغ هم باشد. می‌تواند محل هر نوع پروپاگاند کینه‌توزانه و یا وسیله‌ای برای توزیع فیلم‌های پورنو گرافیک قرار گیرد. اینترنت می‌تواند حتی به محلی برای اطلاعات خطرناک مانند دستور ساخت بمب و یا عملیات تروریستی و خرابکارانه تبدیل شود که البته همه این‌ها تا به حال نیز به نوعی اتفاق افتاده است. این خطر بزرگ نیز وجود دارد که این شبکه امکان عبور خبرها و اطلاعات غلط یا اسناد جعلی را (که در عصر دیجیتال بسیار آسان تهیه می‌شود) ایجاد کند.

بدین ترتیب می‌توان خبرها و اطلاعات را دستکاری کرد و وقایع دروغین و غلط را شایع کرد و حتی موجب بحران‌های سیاسی و یا اقتصادی شد. لذا هوشیاری در شبکه اینترنت بیش از هر زمان دیگری ضروری است. این یک واقعیت است که زمانی نه چندان دور، این ابر رسانه تمامی ملت‌ها و کشورها را در بر خواهد گرفت. اما مسئله مهم این است که با امکان بالقوه تأثیرگذاری فوق‌العاده اینترنت، روزی که این ابر رسانه تقریباً تمامی جوامع بشری را در بر بگیرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ باید گفت که اینترنت در عین حال امکان مقاومت و مقابله را نیز می‌دهد. برای مثال می‌توان به سرعت و در سطح گسترده‌ای، با اخبار غلط و دروغین مقابله کرد. جرج گیلدر (George Gilder) مدعی است که اینترنت قدرت یک فرد را با رایانه میلیون‌ها بار افزایش می‌دهد؛ (wired,mars 1996). در سال 1991، در زمان کودتای کمونیست‌ها در روسیه، دانشجویان روسی در مسکو اطلاعات مربوط به کشورشان را روی اینترنت قرار دادند و وقتی در دسامبر 1996، مردم بلگراد دست به تظاهرات زدند و دولت صرب ایستگاه‌های رادیویی را تعطیل کرد، تظاهرکنندگان بلافاصله اخبار وقایع را از طریق اینترنت پخش کردند.⁽⁸⁾ لذا می‌بینیم که اینترنت می‌تواند در موارد مختلف و نسبت به اهداف متفاوت، در خبررسانی و اطلاع‌رسانی مورد استفاده قرار گیرد.

در هر صورت امروزه مجبوریم جامعه و جوانان را با اینترنت و تحولاتی که انقلاب  دیجیتال و فناوری‌های اطلاعاتی عصر ارتباطات ایجاد کرده است و خواهد کرد آشنا سازیم و در این راستا همه نهادهای جامعه باید در آماده ساختن عموم مردم به ویژه جوانان برای زندگی در دنیایی از تصویر، آوا و واژه سهیم باشند و این همان چیزی است که سواد رسانه‌ای خوانده می‌شود. سواد رسانه‌ای یعنی توان انتخاب و گزینش، توان چالش و پرسش، توان آگاه شدن از آنچه در اطراف ما می‌گذرد و توان این که انفعالی و در نتیجه آسیب‌پذیر نباشیم.⁽⁹⁾

اینترنت، زبان و فرهنگ‌های محلی

پتانسیل جهانی اینترنت می‌تواند امکان یا شانس جدیدی برای زبان و فرهنگ‌های اقلیتی و محلی باشد. در زمانی که زبان انگلیسی و فرهنگ امریکایی در تلاش برای تسلط بر جهانند، بزرگراه اطلاعاتی و فناوری دیجیتال موقعیت و امکان جدیدی را برای ادامه حیات و فعال‌تر شدن خرده فرهنگ‌ها ایجاد کرده است.

در اینجا می‌توان وضعیت جدید را با وضعیتی که بعد از اختراع چاپ به وجود آمد مقایسه کرد. برای مثال، در زمان اختراع چاپ، زبان مسلط در اروپا زبان لاتین بود اما چاپ و چاپخانه موجب توسعه زبان‌های اروپایی شد. امروزه اسپانیایی زبان‌های امریکا نیز از طریق اینترنت با خبرها و زبان کشورهای مادری خود در تماس بیشتری هستند و فرانسوی زبان‌های پراکنده در جهان از طریق شبکه اینترنت ارتباط جدیدی را بین خود ایجاد کرده‌اند که موجب همبستگی و اتحاد بیشتر آن‌ها شده است. امروزه اکثر رسانه‌های مکتوب یا صوتی و تصویری نیز در ابر شبکه اینترنت حضور دارند و این خود تحول بسیار مهمی است. همان‌طور که دیدیم، یک رسانه کوچک محلی مانند رسانه san jose، در وضعیت جدید می‌تواند از اهمیت برتری (نسبت به اخبارش) برخوردار شود. امروزه رادیوهای محلی خودمان از طریق شبکه اینترنت در اقصی نقاط جهان با کیفیت بالایی قابل دریافت است که حتی قابل مقایسه با کیفیت دریافت اخبار موج کوتاه برون‌ مرزی نیست و لذا ایرانیان مقیم خارج از کشور و فرزندان آن‌ها علاوه بر این که می‌توانند از اخبار و وقایع کشورشان اطلاع پیدا کنند، ارتباط خود را با زبان و فرهنگ مادری نیز حفظ خواهند کرد.

نتیجه‌گیری

طبق پژوهش‌ها و تحقیقات متعددی که تا به حال انجام گرفته است. رسانه‌ها به علت محدودیت فضا و زمان و یا اهمیت پایین خبر، کمتر از 10 درصد اخبار آژانس‌های خبری را مورد استفاده قرار می‌دهند.⁽¹⁰⁾ اما در عین حال امروزه با اینترنت به پایان دوران منبع واحد خبری رسیده‌ایم. اینترنت این اجازه را به مخاطبان خود می‌دهد که اخبار روزنامه‌ها، رادیوها، تلویزیون‌ها، آژانس‌های خبری، آرشیوها و غیره را با هم مقایسه کنند. از طرفی هیچ تضمینی برای خبرنگار و نویسنده ابر متن وجود ندارد که مخاطبش تمامی مطالب وی را از ابتدا تا انتها بخواند و ببیند زیرا مخاطب و کاربر فقط می‌تواند از قسمت‌های مورد نظر و علاقه خود (که امروزه با رایانه و اینترنت امکان‌پذیر است) استفاده کند. امروزه حتی رادیوها و تلویزیون‌های حاضر در سایت‌های اینترنت خبرهای سمعی و بصری جداگانه‌ای را نسبت به موضوع خبر در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند و آن‌ها دیگر مجبور به شنیدن و دیدن کل بخش خبری نیستند.

لذا در عصر دیجیتال و انفجار اطلاعات و ارتباطات، رسانه‌های جدید مخاطبان پراکنده و متمایزی را تعیین می‌کنند که با وجود پرشمار بودن، از نظر هم زمانی و یکدستی پیام‌هایی که دریافت می‌کنند دیگر مخاطبان انبوه به شمار نمی‌آیند.⁽¹¹⁾ مخاطبان عصر دیجیتال دوست دارند پیام‌ها و اخبار مورد نظر خود را انتخاب کنند و این امر دسته‌بندی آنان را عمیق‌تر می‌سازد و رابطه فردی میان فرستنده و گیرنده را افزایش می‌دهد.

و بالاخره مسئله‌ای که امروز اینترنت در عرصه خبر و حرفه خبرنگاری مطرح ساخته از یک طرف این است که خبرنگار باید کارهایش را بسیار خوب و دقیق انجام دهد؛ زیرا او خبرهایش را برای کسانی گزینش و ارائه می‌کند که هر کدام امکان بالقوه تبدیل شدن به خبرنگار و گزارشگر خویش را پیدا کرده‌اند و از طرف دیگر وجود اخبار تقریبی، اغفال‌کننده، کذب و مفرط قطعاَ برای خبرنگار جدید عصر انقلاب دیجیتال و اینترنت (با قابلیت‌ها و دانش جدیدش) جایگاه و شایستگی جدیدی را به وجود آورده است.

انقلاب دیجیتال هنوز در ابتدای راه و در حال زمزمه‌های ابتدایی و اولیه خویش است و در حال حاضر هیچ کس نمی‌تواند بگوید که مثلاً تا بیست و پنج سال دیگر رسانه‌های فعلی و به خصوص رسانه‌های مکتوب چه سرنوشتی خواهند داشت. اما در حال حاضر، اینترنت با ایجاد تحولات نسبتاً مهم رسانه‌های کلاسیک را مجبور به نوآوری و استفاده از امکانات جدید برای جلب رضایت مخاطبان خود کرده است. و مخاطبان نیز با آگاهی از این امکانات مطالبات بیشتری را از رسانه‌ها دارند. لذا اشتیاق رسانه‌ها برای تبدیل اینترنت به فرصتی برای دگرگون ساختن روند رو به کاهش میزان مخاطبان همواره مورد تأکید است.

امروزه هر کاربر اینترنت می‌تواند مانند یک خبرنگار بدون آن که اخبار را از طریق واسطه‌های سنتی یعنی رسانه‌ها دریافت کند، خود به دنبال خبر بگردد. به خصوص که در سایت شرکت‌ها اغلب یک پیوند خبری وجود دارد که هر کس می‌تواند از آن استفاده کند و لذا خبرنگاران و روزنامه‌نگاران، دیگر انحصار پرونده‌های خبری را در اختیار ندارند و بدین ترتیب امروزه با انقلاب ارتباطات در خبررسانی و اطلاع‌رسانی هر فردی به یک خبرنگار و گزارشگر بالقوه تبدیل شده است. اینترنت و شکل‌های ارتباطی ویژه آن مانند ابر متن، email، ارسال پیام‌ها و خبرهای ویژه برای مخاطبان و همچنین گفتگوهای چند جانبه در مورد موضوع‌های خاص و ... تأثیر زیادی در روش کار خبرنگاران و روزنامه‌نگاران و نیز رابطه آن‌ها با مخاطبانشان ایجاد کرده و خواهد کرد. در اینجا این پرسش‌ها پیش می‌آید که امروزه چه تعریفی از خبرنگار و خبرنگاری می‌توان داشت؟ فرق یک خبرنگار حرفه‌اغی با دیگران چیست؟ به عبارت دیگر در دنیایی که هر کس می‌تواند خبرنگار خودش باشد، خبرنگار حرفه‌ای چه جایگاهی دارد؟ و در آینده چه وضعیتی پیدا خواهد کرد؟

شبکه «وب» و نشریات الکترونیک on line روز به روز گسترده‌تر می‌شوند و فرصت‌های دیگری را (در زمینه‌های رو به رشد ارتباطات جمعی) پدیدار می‌سازند. تمام مراحلی که تاکنون بر نگارش و یا پخش اخبار مقدم بوده است. کوتاه و یا تقریباً حذف خواهد شد⁽¹²⁾ و این خود یکی از خطراتی است که حرفه خبرنگاری و کیفیت خبر را تهدید می‌کند زیرا رقابت و مسابقه بر سر سرعت نباید به قیمت کیفیت خبر تمام شود. از طرفی اینترنت، امروز منبع با ارزشی از اطلاعات و اخبار است که اگر با آگاهی، دانش و تجربه استفاده شود بسیار مفید و با ارزش خواهد بود. خبرنگار جدید امروز می‌تواند بدون جابجایی فیزیکی از درون اطاق خبر، گزارش و خبرها را تهیه و تولید کند و به جای این که اخبار و گزارش‌ها را از نقاط دیگر به تحریریه بفرستد، از درون تحریریه اطلاعات و اخبار بیرون را جذب کند (شکل صفحه 250)

خبرنگار در مفهوم سنتی آن کسی است که خبر را (براساس ارزش‌های خبری) گزینش، تحلیل، تشریح، تنظیم و ارائه می‌کند. شاید نقش خبرنگار جدید اساساً فرقی نکرده باشد. اما به هر حال هم از روشنی کمتری برخوردار است و هم تحکیم بیشتری یافته است. خبرنگار جدید باید بیش از پیش در انتخاب و گزینش اخبار فعال باشد و بیش از گذشته نقش یک راهنما را ایفا کند برای این کار، علاوه بر دانش حرفه‌ای و سنتی باید آموزش‌های جدیدی را ببیند و با ابزار و روش‌های پژوهشی جدید آشنا شود، فنون و روش‌های انفورماتیک و فرهنگ چند رسانه‌ای را بیاموزد و هنجارها و قواعد آن را در این حرفه جدید فرا گیرد.

پی‌نوشت‌ها

1. Balle (F.), Medias at Societes. Montchrestion, Paris, 1990, P.811.

2. غسال مکحل، دکتر حجت رسولی، اینترنت و سیاست خارجی امریکا، مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، مطالعات منطقه‌ای، جلد هفتم، 1380 ص 177.

3. Agostini, (A), Le journalism au defi dimternet, Iinstiut de Formation and Journalisme, Bologne, oet. 1997.

4. حمیدرضا اکرمی، اینترنت، بستری مناسب برای روزنامه‌نگاری الکترونیک، رسانه، سال دهم- شماره 3، پاییز 1380، ص 15.

5. همان

6. Pelletier (M.) Linforoute Abolira t-elle Ie Journaliste Forces Revue de Documentation Economique. Sociale at Culturelle. Montreal.

7. Pelletier (M.), ibid

8. ibid

9. الیزابت تامن، حسن نورایی بیدخت، مهارت‌ها و راهبردهای آموزش رسانه‌ای، رسانه، بهار 1380، ص11.

10. www.mmediam.com/cgi-bin/novrelles.cgil1726.

11. مانوئل کاستلز، احمد علیقلیان، افشین خاکباز، عصر اطلاعات، جلد 1، ص 395، تهران طرح نو، 1380.

12. پائولو مانچینی، شیروانی، روزنامه‌نگاری حرفه‌ای از روزنامه‌نگاری تجاری- رسانه، شماره 1-6، 1378، ص 47.